Και κάθε φορά που ανοίγω ένα βιβλίο, άξιο να ονομάζεται κλασικό, συμβαίνει το εξής:
Υπάρχει μια Επικράτεια που παρεμβάλλεται μεταξύ του σημείου έναρξης της ανάγνωσης και της ολοκλήρωσης του έργου. Πρόκειται για τον ενδιάμεσο αφηγηματικό χώρο, τον οποίο προσεγγίζω εξαιρετικά προσεκτικά μέσω της αδρανοποίησης του συναισθήματος, ενός είδους άρνησης της εκ πρώτης όψεως ευπροσήγορης και καθαρτήριας ταύτισης με την εξέλιξη του μύθου, με το πώς η αφήγηση πλέκει στο νήμα της τα πρόσωπα του δράματος, τα οποία κατευθύνονται από τον συγγραφέα στα χάρτινα σταυροδρόμια της μοίρας τους. Δεν τα συναντώ σε αυτή τους τη διαδρομή ως συνοδοιπόρος τους, ως αρωγός και μετέχων των δεινών ή της χαράς τους. Δεν ξεχνώ ποτέ πως εκείνοι και εγώ δεν θα είμαστε ποτέ το ίδιο: εκείνοι είναι μόνιμοι κάτοικοι, εγώ επισκέπτης της Επικράτειας.
Η θέση μου παραμένει, κατά κύριο λόγο, εκείνη του απομαγευμένου παρατηρητή, ενός ταξιδιώτη στη χώρα της ανάγνωσης, ο οποίος από το σύννεφό του παρατηρεί με το κιάλι όχι την ατομική μοίρα του καθενός ήρωα, αλλά το σύνολο της Επικράτειας. Τουτέστιν, τους χαρακτήρες αλλά και τον χώρο δράσης τους, τα πάθη τους αλλά και τα αντικείμενά τους (από τα πιο ταπεινά σκεύη, ως τα πλέον σημαντικά για την επιβίωσή τους), τα συναισθήματά τους αλλά και τις χειρονομίες τους, τις κραυγές αλλά ίσως περισσότερο τις σιωπές τους. Εξίσου σημαντικό: σταθερά αποτραβώ την προσοχή μου από όσα δραματικά διαμείβονται στα πόδια μου και στρέφω την προσοχή μου στην αέναη παρουσία του συγγραφέα ακόμα και όταν καλύπτεται πίσω από την επιτηδευμένη απουσία του, εν ολίγοις τον τρόπο του να αυτοπεριορίζεται, να αναδιπλώνεται και στη συνέχεια να ξετυλίγει και να απλώνει την αυτοκρατορική του παρουσία σε όλη την περίμετρο της Επικράτειας. Εκείνος παραμένει ο στόχος μου, εκείνος η αφορμή, εκείνος το αποτέλεσμα.
Αυτού του είδους η εξ αποστάσεως παρατήρηση, τουλάχιστον σε εμένα, απαιτεί τον προσωρινό καυτηριασμό των άμεσων συναισθηματικών αντιδράσεων που ελλοχεύουν έτοιμα να εισβάλουν, θολώνοντας την κρίση, γειώνοντας τον παρατηρητή στο επίπεδο της θάλασσας, απομακρύνοντάς τον δια παντός από την Ολύμπια αταραξία που συχνά απαιτείται για την εκ του μακρόθεν θέαση του συνόλου που ένα έργο τέχνης φέρει εντός του, χάριν μιας πρωτόλειας και περιορισμένης έκλυσης συναισθήματος. Αυτού του είδους την πάχνη που τείνει να συσκοτίσει παρά να διαυγάσει, προσπαθώ κάθε φορά να απομακρύνω με τον τρόπο μου. Γνωρίζω πλέον από την εμπειρία ότι η πλανητικού εύρους όραση φέρνει στην ολοκλήρωση του έργου μια βαθύτερη, οργασμική και ολοκληρωτική απόλαυση, καθώς κινείται σε πολλαπλά επίπεδα και όχι μόνο στην επιφάνεια, αλλά τόσο στα έγκατα όσο στα ανώτερα ατμοσφαιρικά στρώματα της λογοτεχνικής απόλαυσης.
Κι αν ο συγγραφέας δεν γνωρίζει ότι εγώ βρίσκομαι εκεί ψηλά και παρατηρώ τα τεκταινόμενα στην Επικράτεια που εκείνος έχει κατασκευάσει, το σύννεφο που κατοικώ είναι κι εκείνο δικής του κατασκευής. Έχει προβλέψει να βρίσκεται εκεί για τον ιδανικό του αναγνώστη που προσπαθεί, αγωνιά και δεν επαναπαύεται ποτέ.
Αναγνώσεις 