Οι άνθρωποι επιζητούν επισήμως τη συναίνεση, ενώ μέσα τους προετοιμάζονται σταθερά για πόλεμο. Έχει ενδιαφέρον να παρατηρήσει κάποιος (κι όχι «κανείς», καθώς αυτός ποτέ δεν μπορεί να είναι «κάποιος») τις αντιδράσεις των ανθρώπων σε εποχές έντασης.
Καταρχάς οι θερμόαιμοι. Εκείνοι που χαρακτηρίζονται από ορμή και πάθος, απενοχοποιημένοι από το γεγονός ότι ο «Θεός είναι νεκρός και άρα τα πάντα επιτρέπονται», εξαπολύοντας τις λεγεώνες της οργής τους εναντίον των αντιπάλων τους. Πολλά μπορούν να ειπωθούν για τις καταπιεσμένες ορμές, την τοξικότητα ή σχετικά με το τι πραγματικά κινητοποιεί τις εξατομικευμένες εκρήξεις τους σε ένα βαθύτερο, πυρηνικό επίπεδο. Καμία σημασία δεν έχει. Το γεγονός παραμένει ότι αυτοί οι Στρατιώτες της Ιδέας είναι πεπεισμένοι για το Δίκιο τους και συνεπώς το Άδικο των άλλων. Η απολυτότητα των απόψεών τους είναι ταυτόχρονα η δύναμη και η αδυναμία τους, αφού τους προσφέρει μια σχεδόν αδιάτρητη προστασία από την επιχειρηματολογία των απέναντί τους, την οποία φυσικά δεν ακούνε ποτέ (όπως βέβαια και οι αντίπαλοί τους που εμφορούνται από την ίδια νοοτροπία), συνομιλώντας με τον εαυτό τους. Η αδυναμία έγκειται στο γεγονός ότι δεν βρίσκουν ποτέ εσωτερική γαλήνη, καθώς ο κόσμος παραμένει εστία εχθρών που αρνούνται να υποκύψουν στα θέλγητρα των βεβαιοτήτων τους, οπότε ο αγώνας παραμένει ατελέσφορος και αδιάκοπος. Όσον αφορά αυτούς, δεν είναι ποτέ τα επιχειρήματα που έχουν σημασία, αλλά το πάθος, η θεατράλε έκφραση, η ιερή μανία, η ταυτόχρονη ανάγκη θυματοποίησης και η λογική της αρένας. Στα λάβαρά τους θα μπορούσαν να έχουν κεντήσει με πύρινα γράμματα το κλασικό απόφθεγμα: «Kill them all and let God sort them out».
Εκείνοι όμως που για εμένα έχουν περισσότερο ενδιαφέρον είναι οι άλλοι, οι συμφιλιωτικοί, οι συναινετικοί, οι ψύχραιμοι (στα λιβάδια τους φύομαι κι εγώ). Ετούτοι τελικά αποδεικνύονται εξίσου προβλέψιμοι με τους άλλους, τρέφοντας τις ολοδικές τους ψευδαισθήσεις. Αν οι προηγούμενοι βλέπουν σε όσους δεν συντάσσονται τον αντίπαλο, τον εχθρό, οι συναινετικοί βλέπουν στο βάθος του κήπου τον σύμμαχο, επενδύοντας χρόνο στην πειθώ, διακρινόμενοι για την αποστασιοποίησή τους, εξ αποστάσεως θεώμενοι την ανθρώπινη κατάσταση. Αυτή είναι η εκλογίκευσή τους, καθώς συνήθως ανήκουν στην κατηγορία των διανοούμενων – φιλοσοφούν και προσπαθούν να εξηγήσουν τα της ανθρώπινης φύσεως, επικρίνοντας την προηγούμενη κατηγορία που γίνεται έρμαιο των παθών της, καταλήγοντας σε ακραίες θέσεις και αντιδράσεις που δυναμιτίζουν το ήρεμο κλίμα, ενισχύοντας τις όποιες διασπαστικές τάσεις της κοινωνίας. Τους διακρίνει κάποιος εύκολα -ιδίως στα social media- χάρη στο μειλίχιο, συνετό και σοβαρό ύφος τους. Γράφουν σεντόνια καλογραμμένων αναλύσεων, με σοβαρά επιχειρήματα, στοιχειοθετημένα, συνήθως επενδυμένα με λόγιες παραπομπές, αποφεύγοντας τεχνηέντως ακραίες λέξεις, κρίσεις και σχόλια που μπορεί να προκαλέσουν την οργή των άλλων, λειαίνοντας κατά περίπτωση και τις γωνίες.
Ωραία όλα αυτά τα περί διαγραμμάτων, αλλά για να τους περιλάβω κι αυτούς, εφόσον θα έπρεπε να χρησιμοποιήσω μία μόνο λέξη για να τους περιγράψω αυτή θα ήταν…ακραία: Δειλοί! Τα ωραία τους λόγια είναι πομφόλυγες που σκορπάνε στον αχό της μάχης, όταν οι «ανεγκέφαλοι» στην πρώτη γραμμή γίνονται βορά για τα κανόνια. Οι θεωρίες τους συγκαλύπτουν το απλό και ξεκάθαρο «αν όχι τώρα πότε;» των άλλων, των βιαστικών της ιστορίας, εκείνων που θέλουν να ζήσουν στον ταπεινό πεπερασμένο βίο τους την έλευση της –όποιας- Ιδέας, εκείνων που αλέθονται από τις μυλόπετρες της ιστορικής στιγμής όσο οι ex cathedra χλευάζουν τα ταπεινά τους όνειρα ως πνευματική ένδεια και ζήλια για κάποια επιπλέον προνόμια των κυρίαρχων, δίχως πρώτα να έχουν κατακτήσει την επίγνωση του εαυτού τους (free your mind and your ass will follow). Προφανώς βρίσκουν πάτημα σε όλα εκείνα τα γηπεδικά χαρακτηριστικά που ανέφερα πριν και στο γεγονός ότι οι εκρήξεις βίας των πρώτων απλά παρατείνουν την αγωνία όλων και επαναφέρουν, συνήθως, τα πράγματα εκεί που ήταν, αφού έχει προηγηθεί το μακελειό.
Οι συμφιλιωτικοί όμως δεν έχουν απαραίτητα δίκιο ούτε στο θεωρητικό επίπεδο. Η φύση, οι άνθρωποι, οι κοινωνίες δεν γνωρίζουν τι εστί «συμφιλίωση», καθώς αυτή είναι μια διανοητική κατασκευή («Ο ανθρωπισμός δεν είναι επιστήμη αλλά θρησκεία… αφήγηση αμαρτίας και λύτρωσης» διδάσκει ο John Gray στο μεγαλειωδώς πεσιμιστικό έργο του «Αχυρένια σκυλιά»). Οι μεγάλες μάζες απλά αποκοιμούνται, συστρέφονται ελαφρώς στον ύπνο τους και ενίοτε ξυπνούν. Εκείνες τις περιόδους που κοιμούνται βαθιά, βλέποντας αδελφοκτόνα όνειρα, οι διανοούμενοι τις αποδίδουν (εκφράζοντας τον εαυτό τους) στις δικές τους διδαχές, δηλαδή στα βιβλία που έγραψαν, στους λόγους που έβγαλαν, στις θεσμικές τους πρωτοβουλίες κ.ο.κ., εξαπολύοντας ολούθε θεωρίες περί του τέλους της ιστορίας, περί μαθημάτων που η Ανθρωπότητα (μία ακόμα φαιδρή αφαίρεση) πήρε μετά από τις εκατόμβες των πολέμων και άλλα συναφή. Δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι χάσκουν πάντα έκπληκτοι στην επόμενη αιματοχυσία, στην επόμενη σύρραξη, στον επόμενο πόλεμο. Οι ψευδαισθήσεις τους που περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων «εις βάθος γνώση» της ιστορίας και του ανθρώπινου όντος τούς κρατούν σε λήθαργο όσο το ανθρώπινο τέρας ξυπνά από το…συναινετικό του όνειρο και διψάει για αίμα. Κι αυτή είναι η δικαίωση των πρώτων, των θερμόαιμων, οι οποίοι παίρνουν την εκδίκησή τους ορμώντας ακάθεκτοι απ’ τα χαρακώματα με εφ’ όπλου λόγχη, όσο οι άλλοι στα μετόπισθεν βγάζουν δεκάρικους περί της ειρηνικής συνύπαρξης, της «ευρωπαϊκής οικογένειας» και του σεβασμού των συνόρων, της στοιχειώδους ανθρώπινης αξιοπρέπειας και της αστικής ευγένειας.
Όχι, δεν πρόκειται να πάρω θέση υπέρ κάποιου (εξάλλου ξέρω πού ανήκω), αφού έχω επίγνωση του προφανούς: Δεν υπάρχει κι εδώ κάποια Αλήθεια (οι αλήθειες βόσκουν σε κοπάδια και τις κατασπαράζει το ισχυρότερο σαρκοβόρο), δεν υπάρχει δίκιο και άδικο (εκτός από εκείνο του εκάστοτε νικητή). Υπάρχουν απλά άνθρωποι, με βούληση-αρχηγό και με διάνοια-υπηρέτη να ακολουθεί σαν πιστός σκύλος (Σοπενχάουερ), οι οποίοι δεν μπορούν παρά να είναι εκείνο που ήδη είναι και να πράττουν όπως θεωρούν ότι οφείλουν να πράξουν. Τα λοιπά, είναι κουβεντούλα στα social και διαλέξεις μεταξύ προνομιούχων.
Αναγνώσεις 