Το πρώτο δεκαπενθήμερο του Αυγούστου υπήρξε σχετικά αποδοτικό, με κάποια μικρού και μεσαίου μεγέθους βιβλία στα οποία θα σταθώ εν τάχει. Πάμε λοιπόν:
Γκίμπελ ο σαλός και άλλες ιστορίες – Ισαάκ Μπ. Σίνγκερ
Ο μύθος, το παραμύθι, και συνακόλουθα η χρήση της αλληγορίας και της παραβολής είναι για τους περισσότερους συγγραφείς ναρκοπέδιο, καθώς υπάρχει πάντα ο κίνδυνος της υπεραπλούστευσης ή του διδακτισμού. Ο Σίνγκερ αποδεικνύεται μαιτρ στο είδος, καθώς ενσωματώνει αρμονικά στα διηγήματά του -εμβαπτισμένα στις εβραϊκές παραδόσεις της Ανατολικής Ευρώπης- το φανταστικό και το υπερφυσικό, χωρίς στιγμή να εκπίπτει στο φολκλόρ. Είναι δε τέτοια η αφηγηματική του δεινότητα, ώστε επιτυγχάνει να αποδώσει σε λίγες σελίδες το απόσταγμα της ιστορίας, χρησιμοποιώντας αμιγώς την εικονοποιεία και όχι την ψυχολογική εμβάθυνση στους χαρακτήρες (παραδόξως δεν θυμίζει Τσέχοφ, ίσως μια αναλογία με τον αλληγορικό Χώθορν θα ήταν πιο αρμόζουσα). Επιτυγχάνει δε κάτι ακόμα πιο αξιοσημείωτο: συνυφαίνει την απόλαυση της ανάγνωσης με την ποιότητα που προσφέρει η αρμονία των επιμέρους και η ισορροπία του υλικού του, καθιστώντας το βιβλίο αυτό εξαιρετική πρόταση για τους φίλους που αναζητούν κάτι που θα τους διασκεδάσει χωρίς να υποτιμά τη νοημοσύνη τους με ευκολίες.
Δέκα (πιθανοί) λόγοι για τη μελαγχολία της σκέψης – Τζωρτζ Στάινερ
Ετούτος είναι ο πιο φιλοσοφικός Στάινερ που έχω διαβάσει, καθώς το κυρίως θέμα του δεν είναι η λογοτεχνική κριτική. Απολαυστικός όπως πάντα, σε αυτό το ολιγοσέλιδο βιβλιαράκι εξετάζει το πώς η σκέψη, τουτέστιν η ίδια η ύπαρξη, είναι μεν κάτι αδιάκοπο, ασταμάτητο, πλην όμως οδηγεί αναπόδραστα στη θλίψη. Τελικά, θα μπορούσε κάποιος να πει ότι η ίδια η ύπαρξη είναι θλίψη – για 10 λόγους. Ή για 100.
Κλάρα Μίλιτς – Ιβάν Τουργκένιεφ
Ο πλέον «δυτικοτραφής» Ρώσος συγγραφέας, σ’ αυτό το μικρής έκτασης διήγημα περνάει τα σύνορα του ρεαλισμού, ενσωματώνοντας στοιχεία του γοτθικού μυθιστορήματος, αγγίζοντας το υπερφυσικό (έντονη παρουσία του φασματικού). Εντούτοις, αν και η αφήγηση στα ρεαλιστικά σημεία είναι η αρμόζουσα, όταν προσεγγίζει το υπερφυσικό, θεωρώ ότι υπολείπεται και αποδυναμώνεται. Δυστυχώς, ο Τουργκένιεφ είναι εκτός του στοιχείου του, κάνοντάς μας να σκεφτούμε αναπόφευκτα το πώς θα χειριζόταν το θέμα αυτό ο μεγάλος Πόε.
Η τρέλα του Αλμάγιερ – Τζόζεφ Κόνραντ
Ο Κόνραντ παραμένει μία από τις κορυφές της παγκόσμιας λογοτεχνίας, αν και αυτό είναι το πρώτο του μυθιστόρημα, με συνέπεια να μην είναι αντίστοιχο των υπόλοιπων αριστουργημάτων του. Τούτου δοθέντος, ο αναγνώστης θα βρει εδώ όλα εκείνα τα στοιχεία του τον καθιστούν μοναδικό: ο κεντρικός ήρωας που ματαιώνεται εκείνος και οι προσδοκίες του εξαρχής, ο έρωτας που διαψεύδεται, ο θάνατος που καραδοκεί σε κάθε βήμα. Και ολόγυρα η οργιαστική φύση της μακρινής Ινδονησίας να σφύζει από ζωή, αδιαφορώντας πλήρως για τα ανθρώπινα πεπρωμένα, τα οποία παρασύρονται σαν τους κορμούς στο φουσκωμένο ποτάμι ίσα στην καρδιά του σκότους, αφήνοντας πίσω τους σκιές.
Η μονομαχία – Τζόζεφ Κόνραντ
Μια ακόμα μικρή νουβέλα του αγαπημένου Κόνραντ, η οποία μάλιστα απετέλεσε υλικό για την πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του Ρίντλει Σκοτ. Μακριά από θάλασσες και ζούγκλες, αφηγείται την αληθινή ιστορία της θανάσιμης αντιπαλότητας δύο ανδρών κατά τους ναπολεόντειους πολέμους, οι οποίοι όταν δεν μάχονται τον κοινό εχθρό μονομαχούν μεταξύ τους. Αν και το θέμα φαντάζει άσχετο με τη θεματική του Κόνραντ, όλα τα σημαντικά βρίσκονται εδώ: η ειρωνική και μηδενιστική ματιά του συγγραφέα για κάθε ιδεολογία, αρχή και ανθρώπινο σκοπό, η ματαιότητα των ανθρωπίνων εγχειρημάτων, η αβελτηρία, αλλά και η θεμελιώδης πίστη του (σε κάθε του βιβλίο σχεδόν) ότι ο άνθρωπος παραμένει σκλάβος των ενορμήσεών του, έρμαιο των παθών του, σταθερά παράλογος όσο κι αν επιχειρεί να καλύψει τις πράξεις του με το ένδυμα της λογικής και της επιλογής. Απολαυστικό.
Οι ελεγείες του Ντουίνο – Ράινερ Μαρία Ρίλκε
Ποιητική σύνθεση υπεράνω κριτικής. Αξεπέραστο δείγμα Μοντερνισμού (εκδόθηκε την ίδια χρονιά με την «Έρημη χώρα» του Έλιοτ), διέρρηξε δια παντός τον τρόπο εκφοράς του ποιητικού λόγου, προτάσσοντας τις υφολογικές καινοτομίες του σε συνδυασμό με θεματικές που παραπέμπουν σε προνεωτερικές ιδέες. Δεν πρόκειται εδώ να προβώ σε κάποια ανάλυση, θα ήταν μάταιο, καθώς έχουν ήδη γραφτεί πολλά επ’ αυτού. Θα τονίσω ότι το συμπυκνωμένο κείμενο χρήζει πολλαπλής ανάγνωσης (ξεκίνησα τις 5 πρώτες Ελεγείες πριν ένα μήνα, σταμάτησα, επανήλθα τώρα, διάβασα εισαγωγές και Επίμετρο δις, και μετά ξανά και τις 10 μαζί), με κάθε νέα να προσθέτει κάτι επιπλέον σε ένα κείμενο που αναζητά το απόλυτο, το άμεμπτο, το άρρητο, περιβάλλοντάς τα με στίχους που θρηνούν την αδυναμία του ανθρώπου να αρθεί εκεί που κατοικούν οι άγγελοι.
«Εμείς, του πόνου οι σπάταλοι…».
Το δεύτερο δεκαπενθήμερο του Αυγούστου θα κυλίσει πιο απαιτητικά, με το «Τούνελ» του Γ. Γκας, και ποιος ξέρει τι άλλο. Εις το επανιδείν.
Αναγνώσεις 