Ημερολόγια – Φ. Κάφκα

«Καθένας που δεν τα βγάζει πέρα με τη ζωή όσο είναι ζωντανός, χρειάζεται το ένα χέρι για να απομακρύνει κάπως την απελπισία για τη μοίρα του… αλλά με το άλλο χέρι του μπορεί να σημειώνει αυτά που βλέπει ανάμεσα στα ερείπια, γιατί βλέπει περισσότερα και διαφορετικά πράγματα από τους άλλους – στο κάτω-κάτω είναι νεκρός όσο ζει και είναι αυτός που πραγματικά επιβιώνει.»

Ημερολόγια – Φ. Κάφκα

Ο Κάφκα διατυπώνει με διαύγεια το δισυπόστατο του ειλικρινούς καλλιτέχνη (καθώς αυτός ο «καθένας» που αναφέρει, μόνο ο καθένας μας δεν είναι). Από τη μία πλευρά η επιβίωση και οι απαιτήσεις της (την αποκαλεί «ζωή»), αυτός ο ορυμαγδός συμβάσεων, ο καταιγισμός τυπικών, επαναλαμβανόμενων και ελάχιστα συνειδητών κινήσεων και αποφάσεων, οι οποίες αποστεγνώνουν το πνεύμα και την ύπαρξη με την αβέλτερη επαναληπτικότητά τους. Αναπόδραστη μεν, πλην όμως με τίμημα υψηλό. Η επιβίωση αντιδιαστέλλεται προς τη ζωή, όπως νοείται εκείνη η εσωτερική πόρτα που ανοίγει κατά βούληση για να εισέλθει το φως τής δημιουργίας, το οποίο μετατρέπεται εξερχόμενο σε σελίδες, σε τόμους.

Αν το ένα χέρι αμύνεται απελπισμένα ενάντια στη χιονοστιβάδα της επιβίωσης και τις επιταγές της (στη «μοίρα» του), το «άλλο χέρι», εκείνο της δημιουργικής φαντασίας, λειτουργεί ως συνεργείο διάσωσης, αναζητώντας τη ζωή κάτω από τα ερείπια της επιβίωσης. Πώς όμως το κάνει αυτό; Παρατηρώντας, μας λέει ο Κάφκα, και σημειώνοντας όλα εκείνα που για τους άλλους δεν είναι εμφανή, δεν είναι προσιτά, παραμένουν για πάντα ίσως καταχωνιασμένα. Όχι όμως για εκείνον. Όχι για κάποιον που δεν έμαθε να στέκεται στην επιφάνεια των πραγμάτων, που δεν περιμένει απ’ το φως της ημέρας να καταυγάσει τον κόσμο γύρω, αλλά στρέφει ολόγυρα τον εσωτερικό του προβολέα. Κι εκεί που οι άλλοι διακρίνουν μόνο σκιές εκείνος θαυμάζει τη λάμψη των πεφταστεριών – της ομορφιάς που δεν έχει τολμήσει καν να υπάρξει προτού εκείνος την περιγράψει στο έργο του.

«Νεκρός όσο ζει», αφού δεν καταχωρίζεται στην απογραφή που έχουν επιβάλει οι ταγοί της επιβίωσης, αρνητής της πραγματικότητας, συνειδητά απέχων από τις φεστιβαλικές εκδηλώσεις του υπάρχοντος, ανέστιος και αποσυνάγωγος. Αν η ημιζωή είναι η αταλάντευτη νόρμα της ύπαρξης για τους άλλους, ο συγγραφέας λογίζεται «νεκρός», καίτοι οι ζωτικές του λειτουργίες παραμένουν ορατές. Ως θαρραλέος αρκείται στο θέαμα του κόσμου, αφήνοντας συχνότερα στους άλλους την ψευδαίσθηση της συμμετοχής στη διαμόρφωσή του.

Μα ακριβώς για αυτό είναι εκείνος «που πραγματικά επιβιώνει». Όχι βέβαια ο ίδιος, η φυσική του παρουσία (συχνά εξοντώνεται, αποσύρεται οριστικά εντός του, αυτοχειριάζεται κ.ο.κ.), αλλά εκείνο που έχει σημασία: το έργο του. Νεκρός ως ζωντανός, συνεχίζει να ζει καίτοι πεθαμένος. Οι σελίδες του, τα βιβλία του, «γεννάνε πάνω στον τάφο», ανθίζοντας, σκορπώντας ολόγυρα ευωδιά, διαταράσσοντας τη μονόχρωμη αρμονία τού νεκροταφείου της επιβίωσης, όπου έξω από τις πύλες του στέκεται φρουρός η γνωστή εκείνη επιγραφή για την εργασία που απελευθερώνει.