Κάθε νέα εμπειρία, κάθε νέο ξεκίνημα, όπως εκείνο της ανάγνωσης σε νεαρή ηλικία, πυροδοτεί μια έκρηξη εντός – σαν να σκίζεται ένα παραπέτασμα και αίφνης φωτίζονται μέρη της ύπαρξης μέχρι πρότινος σκοτεινά. Αυτή η αποκάλυψη λειτουργεί ευεργετικά, καθότι αφενός φέρνει το νέο άτομο σε επαφή με τα μεγάλα πνεύματα της ανθρωπότητας, αφετέρου θραύει το πέπλο της απομόνωσης που το περιβάλλει, καθιστώντας το μέλος/μέρος μιας μεγάλης, μακραίωνης κοινότητας με αναρίθμητα μέλη.
Το βιβλίο είναι πηγή γνώσης, γνωριμίας με τον κόσμο, ένα ανοιχτό πέλαγος, δυνατότητες, ευκαιρίες, προοπτικές. Ο νεαρός αναγνώστης κινείται αδιάλειπτα, κορφολογεί, μεταπηδά σε συγγραφείς, ρεύματα, στιλ, αδράχνει τη μέρα, την ώρα, τη στιγμή. Η ανάγνωση είναι ένα βίωμα, ένα δίχτυ που απλώνεις σε μεγάλη έκταση χωρίς να σε σκιάζει ο όγκος όσων θα αλιεύσει, αλλά και δίχως να σε δεσμεύει ως προς τίποτα.
Ακριβώς γιατί όταν είσαι νέος και ο χρόνος είναι σύμμαχος, έχεις την πολυτέλεια της απιστίας όσο ακριβώς και της αέναης δέσμευσης (η απιστία εδώ προσημαινόμενη θετικά). «Και γιατί η απιστία να είναι κάτι αρνητικό και η πίστη θετικό;» θα αναρωτηθεί δικαίως κάποιος. Να απιστείς απέναντι στον αγαπημένο σου συγγραφέα, απέναντι σε είδη και τάσεις είναι ένδειξη της νιότης. Ελαφρότητα, απουσία βάρους, στροβιλισμός, αλλαγή, κίνηση….
Η διαδικασία της ανάγνωσης είναι επίσης διαφορετική. Ο νέος αναγνώστης διαβάζει πληθωρικά, αχόρταγα, με ωκεάνια προοπτική, βυθομετρώντας τις αβύσσους των λέξεων, αλιεύοντας σε όλα τα νερά –καθαρά και θολά ομού-, σε τενάγη και σε οάσεις. Στόχος του να βρει το απόλυτο Αριστούργημα, να ανακαλύψει πρώτος εκείνος το «βιβλίο των βιβλίων» το οποίο θα του ανατρέψει τη ζωή, προσφέροντας την απόλυτη εμπειρία, θα απαντήσει σε όλα τα ερωτήματά του, θα καλύψει όλα τα κενά, όλες τις προσδοκίες, όλες τις επιθυμίες. Σίγουρα αυτό το βιβλίο κάπου κρύβεται, και η σπουδή, η ματαιοδοξία, η υπεροψία της νιότης λειτουργεί ως εκσκαφέας που ανασύρει διαμάντια κρυμμένα σε κοινή θέα.
Και μετά; Αφού ανακαλύψει το υπέρτατο αφήγημα που έχει αλλάξει τον δικό του κόσμο, πώς μπορεί να μην το μοιραστεί; Πώς είναι δυνατόν οι άλλοι να μην αναγνωρίσουν σ’ αυτό τον εαυτό τους και, τέλος, εμφατικά, πώς είναι δυνατόν να μην αλλάξει ο κόσμος μετά από αυτό; Η αφέλεια καραδοκεί πίσω από την ορμή του νεοφώτιστου, από τη μονοδιάστατη επιθυμία του να αποκαλύψει μια κι έξω «τι κείται πού» και να το μεταφέρει ως άλλος Προμηθέας στους oi polloi.
Υπάρχει σίγουρα κάτι όμορφο, ποιητικό και συνάμα ηρωικό σε αυτό το απέλπιδο και -για πολλούς- αβέλτερο εγχείρημα. Το να ευελπιστείς πως ένα (δύο, δέκα, εκατό) βιβλία θα αναμορφώσουν τις μάζες, τον κόσμο, είναι το πρώτο βήμα που οδηγεί αναπότρεπτα στον κυνισμό που ακολουθεί κατά πόδας την ελπίδα. Κανένα βιβλίο δεν άλλαξε (ούτε πρόκειται να αλλάξει) τον κόσμο. Αλλά ετούτο δεν είναι του παρόντος.
Ο νεαρός αναγνώστης εμφορείται από μεγαθυμία, μεγαλομανία, μεγαλείο ψυχής, περιβάλλοντας εξ αντανακλάσεως τα έργα της διανόησης με τις ποιότητες αυτές. Είναι εξάλλου ο ίδιος μια «ποιοτικά διαφορετική ολότητα», ένα εν δυνάμει, μια ανεξάντλητη ευκαιρία. Και το έργο τέχνης, το βιβλίο, είναι ο καθρέφτης του, στον οποίο κάθε φορά στρέφεται (όπως στο αγαπημένο παραμύθι) όποτε η πραγματικότητα ζητά το μερτικό της από τα όνειρά του, για να πάρει κάθε φορά την ίδια απάντηση: ότι αυτός είναι ο ομορφότερος όλων!
Αναγνώσεις 