Ομολογώ εξαρχής τη μεγάλη μου αδυναμία στον John Gray. Η περίπτωσή του είναι διακριτή στον χώρο της σύγχρονης πολιτικής φιλοσοφίας, καθώς ξεφεύγει από την πεπατημένη των ομογάλακτών του που «αλληθωρίζουν» -εκστατικά και άκριτα συνήθως- προς κάποια/όποια ιδεολογία.
Εν αρχή… διαβόητος για την υποστήριξή του στη Θάτσερ, σταδιακά μετεστράφη σε αντίπαλο του Neo-Liberal consensus, χωρίς όμως να προσχωρήσει σε κάποια ιδεολογία ή πολιτικό σχηματισμό, ακολουθώντας έναν μοναχικό δρόμο κριτικής στάσης.
Και στο συγκεκριμένο βιβλίο (όπως και στα εξαιρετικά προηγούμενά του), ο Βρετανός φιλόσοφος επιδίδεται ανηλεώς στην αγαπημένη του ενασχόληση: την αποδόμηση των παγιωμένων αντιλήψεων και στερεοτύπων του Διαφωτισμού, του Νεωτερικού κόσμου, της ψηφιακής εποχής.
Αντιλήψεις περί ελεύθερης βούλησης, ελευθερίας εν γένει, αυτο-βελτίωσης του ανθρώπου αλλά και προόδου της ανθρωπότητας, γραμμικής πορείας προς ένα ελπιδοφόρο μέλλον στο οποίο οι θυσίες του παρόντος αναπόφευκτα θα μας οδηγήσουν (ιστορικισμός) και λοιπές ουτοπικές εξαγγελίες, αναλύονται και αποκαθηλώνονται χωρίς φόβο, αλλά και δίχως εμπάθεια.
Τελικά, αυτό που απολαμβάνω στον σπουδαίο διανοητή είναι εκείνο για το οποίο έχει πολλάκις επικριθεί, ακόμα και από συνοδοιπόρους: Καίτοι παίρνει θέση, δεν προτείνει εναλλακτικές, αρνούμενος να προσφέρει λύση/απάντηση/νόημα (και ως προς αυτό, μου θυμίζει τον μεγάλο Μ. Foucault, ο οποίος εκ πεποιθήσεως αρνείτο να προτείνει λύσεις, πρεσβεύοντας πως δεν είναι αυτός ο ρόλος του Διανοούμενου).
Οι ex cathedra οδηγίες δεν έχουν θέση σε έναν κόσμο κενό νοήματος όπου τα ατελή ανθρώπινα όντα ενοικούν με τις ψευδαισθήσεις τους, αδυνατώντας να ξεφύγουν από τις εσωτερικές τους αντινομίες, τον φαύλο κύκλο της βίας και τη θλιβερή απουσία αυτογνωσίας τους που ως αποτέλεσμα έχει να εκπίπτουν συνεχώς της Χάριτος, προσομοιάζοντας στη μυθική μορφή του Σισύφου.
Και ποιος ο ρόλος του Διανοούμενου λοιπόν; Σίγουρα δεν είναι η παρουσίαση ενός ακόμα μύθου ενοποιητικού, καθαρτήριου και ελπιδοφόρου– αυτοί περίσσεψαν και η χρεία τους δεν είναι πλέον πειστική. Δεν είναι η εκφορά λόγου ανακουφιστικού, λυσιτελούς και αποκαλυπτικού – ενός ακόμα χρησμού που θα οδηγήσει τα «στρατεύματα του μέλλοντος» προς τη Χιλιετή βασιλεία του Θεού/ Κόμματος/ Αγοράς ή -του τελευταίου προπυργίου της Νεωτερικής Βεβαιότητας- της Επιστήμης.
Ίσως αυτό απογοητεύσει όλους όσοι -κυρίως νεότερες ηλικίες- προσέλθουν στα βιβλία του με τη λογική του εκκλησιάσματος που αναζητά απαντήσεις. Κρίμα, διότι δεν θα τις βρουν εδώ. Τι θα βρουν; Ερωτήματα – αμείλικτα, καταιγιστικά, αυτο-υπονομευτικά. Αυτό, για εμένα, είναι αρκετό.
Αναγνώσεις 